Hayalini kurduğumuz şeyler gerçek olduğunda hepimiz çok mutlu oluyoruz. Fakat hayalimizin gerçekleştiği ilk anda yaşadığımız mutluluk kalıcı olmuyor hatta giderek azalıyor ve yok oluyor. Peki, bunun nedeni ne olabilir? Bu yaşadığımız durumun bir adı var mı? Gelin bu sorulara cevap arayalım…
Hedonik Adaptasyon Teorisi ile Olağan Olmayan Durumlarla Başa Çıkma
Hedonik adaptasyon (hazza uyum) ya da başka bir tabiri ile “mutluluk çarkı” (hedonic treadmill) 1970’li yıllarda ortaya atılmış bir teoridir.
Bu teoriye göre her insanın mutluluğu, ulaşabileceği en yüksek seviye ve düşebileceği en alçak seviye belli olmak üzere bu iki sabit nokta arasındaki değişimden ibarettir.
Olağan ya da olağan olmayan yaşam şartları altında insanların yaşama uyum sağlarken yakaladıkları mutluluk seviyesi aslında her zaman aynı döngünün içinde seyretmektedir.
Mutluluk çarkını açıklayabilmek için 2 farklı kurgu insan üzerinden bahsedeceğim, ilk olarak 2 pozitif durum üzerinde duralım.
Hedonik Adaptasyon İle İlgili İki Örnek Olay
Şimdi hayal edin, 8 yaşındasınız ve aylardır hayalini kurduğunuz oyun evine ebeveynleriniz aracılığıyla sahip oluyorsunuz. Sonra da yıllar sonrasına bir yolculuk yapalım 40 yaşındasınız ve hayallerinizi süsleyen, bir gün sahip olabilmek umuduyla çalıştığınız o dağ evini bir fırsatla satın alıyorsunuz.
Burada maddi açıdan düşündüğümüzde oyuncak bir eve ve dağ evine sahip olabilmek arasında karşılaştırılamayacak miktarda muazzam bir fark vardır. Fakat mutluluk çarkı teorisine göre her insan kendi mutluluk çarkında dönmektedir ve bu döngünün bir başlangıç ve bitiş noktası mevcuttur.
Her ne kadar yaşanan olaylar karşısında hislerimiz farklı yoğunlukta olsalar da bu yoğunluk her zaman belli sınırları olan bir döngünün içinde seyretmektedir.
Buna göre mutluluğunuzun, ileride yüzlerce oyuncak eve sahip olabilecek miktardaki mali durumunuzla olan bağıntısından öte gerçekleşen olayların sizde uyandırdığı hissiyatla alakası ön plandadır.
Sizin 8 yaşında sahip olduğunuz oyuncak eve eriştiğinizde hissedebileceğiniz mutluluk en fazla X ise 40 yaşınızda yakalayabildiğiniz bu mutluluk da en fazla X seviyesinde olabilmektedir.
Şimdi de bir pozitif ve 1 negatif olay üzerinden yaklaşalım,
Atletsiniz ve hayatınızı antrenmanlarla geçirdiniz, önünüzde uğrunda yaşamınızı şekillendirdiğiniz büyük bir maraton var ve bu maratonda derece alabilmek sizin en büyük gayeniz. Bu maraton sonucunda istediğiniz dereceyi elde ettiğinizi hayal edin.
Sonra da bu olaydan birkaç gün sonra bir kaza geçirdiğinizi ve bir daha yürüyemeyeceğinizi öğrendiğinizi ve bir yıllık zorlu bir tedavi süreci sonucunda tekrar adım attığınız ilk günü düşünün.
Sizce bir atlet olarak maratonda derece elde ettiğiniz gün mü daha mutluydunuz yoksa tekrar adım atabildiğiniz gün mü?
İşte hedonik adaptasyon teorisine göre insanın mutlulukta ulaşabileceği nirvanası, bir A kat sayısı ise o insanın hayatı boyunca hayalini kurduğu dereceyi aldığında hissedebileceği mutluluk en fazla A olabilir. Bu durumda tekrar yürümeye başladığında hissettiği mutluluk da aynı şekilde A olacaktır.
İnsan olağan/olağanüstü birçok dış etkene maruz kalmaktadır ve bu etkenler insanın yaşamdan duyduğu hazzı negatif veya pozitif bir şekilde etkilemektedir.
Bu etkiler insanlarda yıkıcı olaylara sebep olabilseler de sonradan gerçekleşen birkaç yapıcı olayla bile insanlar eski mutluluklarını yakalayabilirler.
Çünkü hazza uyum teorisine göre mutluluk belli bir döngü içinde değişebilse de mutlak surette en düşük ve en yüksek seviyeye sahip olan 2 nokta arasındadır ve bu sebeple insan her koşul altında kendi maksimumunu yakalayabilir.
Yazar: Tuğba Koçak
